Navratri Nibandh Gujarati, નવરાત્રી નિબંધ, Essay on Navratri in Gujarati, Navratri essay in Gujarati, Navratri Nibandh Gujarati ma,Navratri festival Nibandh
નવરાત્રિ પર નિબંધ: નવરાત્રી એ હિંદુઓનો મુખ્ય તહેવાર છે, જે તેઓ સંપૂર્ણ શ્રઘ્ધા અને ભક્તિ સાથે ઉજવે છે. અહીં અમે નવરાત્રી પર નિબંધ શેર કરી રહ્યા છીએ. આ નિબંધમાં નવરાત્રિ સંબંધિત તમામ માહિતી તમારી સાથે શેર કરવામાં આવી છે. આ નિબંધ તમામ વર્ગના વિદ્યાર્થીઓ માટે ઉપયોગી છે.
2022 નવરાત્રી ક્યારે છે? – સોમવાર, 26 સપ્ટેમ્બર ,૨૦૨૨
Table Of Contents
- નવરાત્રી વિશે નિબંધ
- પ્રસ્તાવના
- નવરાત્રી ક્યારે ઉજવવામાં આવે છે?
- મા દુર્ગાના નવ સ્વરૂપો
- વિવિધ રાજ્યોમાં નવરાત્રીની ઉજવણી
- નવરાત્રીની ઉજવણીની મુખ્ય વાર્તાઓ
નવરાત્રી વિશે નિબંધ | Essay on Navratri in Gujarati
પ્રસ્તાવના
નવરાત્રી જેને આપણે નવરાત, નોરતા વગેરે નામોથી પણ જાણીએ છીએ. આ તહેવાર ભારતના લોકો સદીઓથી માતા દુર્ગા પ્રત્યેની તેમની ભક્તિ દર્શાવવા માટે તેમના નવ સ્વરૂપોની પૂજા કરીને ઉજવે છે. જેમાં નવરાત્રી દરમિયાન નવ દિવસ ઉપવાસ રાખવામાં આવે છે. આ સાથે, લોકો તેને ધામધૂમ અને ગીત સાથે અનિષ્ટ પર સારાની જીતના દિવસ તરીકે યાદ કરીને તહેવાર તરીકે ઉજવે છે. આ તહેવાર વર્ષમાં બે વાર ઉજવવામાં આવે છે. જેમાં પ્રથમ નવરાત્રિ (ચૈત્ર મહિનો) એપ્રિલ અથવા માર્ચ મહિનામાં ઉજવવામાં આવે છે અને બીજી (શરદ નવરાત્રિ) એટલે કે સપ્ટેમ્બર – ઓક્ટોબર મહિનામાં આખા નવ દિવસ સુધી ઉજવણી કર્યા પછી દસમા દિવસે દશેરા તરીકે ઉજવવામાં આવે છે. નવરાત્રિની નવ રાત્રિઓ સંપૂર્ણપણે માતા દુર્ગાને સમર્પિત કરીને લોકો આ તહેવારને સંપૂર્ણ ભક્તિ અને ભક્તિ સાથે ઉજવે છે, આ દિવસે દેવી દુર્ગાના નવ સ્વરૂપોની પૂજા કરતી વખતે દુર્ગા સપ્તશતીનો વિશેષ પાઠ કરવામાં આવે છે. આ નવ દિવસો દરમિયાન કરવામાં આવતી પૂજામાં કેટલીક માતાઓના નામ નીચે મુજબ છે.
નવરાત્રી ક્યારે ઉજવવામાં આવે છે?
હિંદુ ધર્મ અનુસાર નવરાત્રી વર્ષમાં 4 વખત આવે છે. ચૈત્રની નવરાત્રી, શારદીય નવરાત્રિ, ગુપ્ત નવરાત્રી અને પોષ નવરાત્રી. ચૈત્ર નવરાત્રિનો મહિનો સૌથી મહત્વપૂર્ણ માનવામાં આવે છે. આ નવરાત્રી ખૂબ જ ધામધૂમથી ઉજવવામાં આવે છે. ચૈત્ર નવરાત્રિમાં મા દુર્ગાના વિવિધ સ્વરૂપોની પૂજા કરવામાં આવે છે.
આ પણ વાંચો: દશેરા વિશે નિબંધ
મા દુર્ગાના નવ સ્વરૂપો
- શૈલપુત્રી:- નવરાત્રિના પ્રથમ દિવસે માતા દુર્ગાના પ્રથમ સ્વરૂપ માતા શૈલપુત્રીની પૂજા કરવામાં આવે છે, તેમનું નામ શૈલપુત્રી પડ્યું કારણ કે તેમનો જન્મ હિમાલયના ઘરે થયો હતો, તેમની સવારી વૃષભા છે. મા શૈલપુત્રીને સૌભાગ્ય અને શાંતિની દેવી પણ માનવામાં આવે છે. જેની પૂજા કરવાથી વ્યક્તિને એક પ્રકારની સકારાત્મક ઉર્જા મળે છે, જેના કારણે મનમાં ચાલી રહેલા વિકારો દૂર થાય છે અને તેને સુખ, કીર્તિ અને કીર્તિ મળે છે.
- બ્રહ્મચારિણીઃ– નવરાત્રિના બીજા દિવસે માતા બ્રહ્મચારિણીની પૂજા કરવામાં આવે છે, બ્રહ્મચારિણી એટલે તપસ્યા કરનાર. આ દિવસે માતાની પૂજા કરવાથી આપણને પણ સારા આચરણ પસંદ કરવાની અને તપસ્યા કરીને જીવનમાં આગળ વધવાની પ્રેરણા મળે છે.
- ચંદ્રઘંટાઃ– ત્રીજા દિવસે દેવી ચંદ્રઘંટાનું પૂજન કરવામાં આવે છે, તે સૌંદર્યની મૂર્તિ તેમજ બહાદુરીની દેવી તરીકે પણ ઓળખાય છે. દેવીના માથા પર અર્ધચંદ્ર ધારણ કરવાને કારણે તેમને ચંદ્રઘંટા તરીકે પણ ઓળખવામાં આવે છે. તેમની પૂજા કરવાથી આપણા મનમાં સકારાત્મક વિચાર ઉત્પન્ન થાય છે અને મનમાંથી બધી ખરાબ વિચારધારાઓનો અંત આવે છે.
- કુષ્માંડા :- દેવી દુર્ગાના ચોથા સ્વરૂપને મા કુષ્માંડા તરીકે ઓળખવામાં આવે છે, તેમને સૃષ્ટિની રચનાત્મક દેવી માનવામાં આવે છે. તેમની પૂજા કરવાથી વ્યક્તિનું મન સિદ્ધિઓમાં ધન મેળવીને તમામ રોગો અને દુઃખોથી મુક્તિ મેળવે છે. અને વ્યક્તિને જીવનમાં સુખ, સમૃદ્ધિ વગેરે મળે છે.
- સ્કંદમાતા :- આપણે દેવીના પાંચમા સ્વરૂપને સ્કંદમાતાના નામથી જાણીએ છીએ. આ દેવીને કાર્તિકેયની માતા તરીકે ઓળખવામાં આવે છે, તેમનું વાહન સિંહ છે. દેવીને શક્તિનું પ્રતીક પણ માનવામાં આવે છે. જેની પૂજાથી વ્યક્તિના મન અને વર્તનમાં વધુ સારું પરિવર્તન આવે છે. આ સાથે તેમની પૂજાથી ભક્તોની તમામ મનોકામનાઓ પણ પૂર્ણ થાય છે.
- કાત્યાનીઃ– નવરાત્રિના છઠ્ઠા દિવસે માતા કાત્યાનીની પૂજા કરવામાં આવે છે. માતાનું આ સ્વરૂપ શક્તિનું પ્રતીક પણ માનવામાં આવે છે. અને આ જ કારણ છે કે તેને યુદ્ધની દેવી પણ કહેવામાં આવે છે. તમની પૂજા કરવાથી વ્યક્તિ ધર્મ, મોક્ષની પ્રાપ્તિ કરે છે અને તેના મનમાંથી ભય અને રોગ અને દુ:ખ દૂર થાય છે.
- કાલરાત્રીઃ– સાતમા દિવસે માતા કાલરાત્રીની પૂજા કરવામાં આવે છે. તેમનો દેખાવ ભયાનક માનવામાં આવે છે. તે દુષ્ટ અને દુષ્ટોનો નાશ કરે છે. તેની કૃપાથી વ્યક્તિના ઘરની બાધાઓ દૂર થાય છે અને તે તેના ભક્તોની રક્ષા કરે છે.
- મહાગૌરીઃ– નવરાત્રિના આઠમા દિવસે આપણે બધા માતા મહાગૌરીની પૂજા કરીએ છીએ. તેમનો દિવસ અષ્ટમી તરીકે ઉજવવામાં આવે છે. તેમનો રંગ સફેદ હોય છે અને તેમને બુદ્ધિ અને શાંતિનું પ્રતિક પણ માનવામાં આવે છે, તેમની પૂજા કરવાથી વ્યક્તિની તમામ મનોકામનાઓ પૂર્ણ થાય છે.
- સિદ્ધિદાત્રીઃ– નવરાત્રિના છેલ્લા દિવસે માતા સિદ્ધિદાત્રીની પૂજા કરવામાં આવે છે. આ દિવસને નવમી તરીકે ઉજવવામાં આવે છે, દેવી સિદ્ધિદાત્રીને તમામ પ્રકારની સિદ્ધિઓની દેવી માનવામાં આવે છે અને તે ભગવાન શિવની અર્ધ શક્તિ તરીકે પણ ઓળખાય છે. તેમની કૃપાથી ભક્તોને સિદ્ધિ મળે છે અને તેમના જીવનમાં સુખ-શાંતિ રહે છે.
વિવિધ રાજ્યોમાં નવરાત્રીની ઉજવણી
- નવરાત્રિનો તહેવાર ભારતભરમાં અલગ અલગ રીતે ઉજવવામાં આવે છે, જેમાં મહિલાઓ દ્વારા માતાની પૂજા-અર્ચના કરીને તેમની પૂજા કરવામાં આવે છે અને નવમાં દિવસે કન્યાઓને ભોગ ધરાવવામાં આવે છે. આ સાથે આ સમયે રામલીલાનું પણ આયોજન કરવામાં આવ્યું છે.
- જો બંગાળની વાત કરીએ તો બંગાળમાં નવરાત્રિના નવ દિવસ સુધી માતા દુર્ગાની પૂજા માટે માતાના પંડાલો શણગારવામાં આવે છે. અહીં શેરીઓ અને શહેરોમાં પંડાલો પર માતાની મૂર્તિઓ સ્થાપિત કરવામાં આવે છે અને ખૂબ જ ધામધૂમ અને નૃત્ય સાથે તેમની પૂજા કરવામાં આવે છે.
- ગુજરાતમાં પણ દેવી દુર્ગાની પૂજા ખૂબ જ ધામધૂમથી કરવામાં આવે છે. આ દિવસે, ગુજરાતના નાગરિકો દાંડિયા અને ગરબા સાથે ગીતો અને નૃત્ય કરીને માતાને પ્રાર્થના કરે છે. જેમાં દુર્ગા પૂજા પહેલા ગરબા કરવામાં આવે છે અને ત્યાર બાદ સમગ્ર નવ દિવસ સુધી દાંડિયા કરીને આ તહેવાર આનંદ અને ઉલ્લાસ સાથે ઉજવવામાં આવે છે.
- તમિલનાડુ અને કર્ણાટકમાં આ તહેવાર દરમિયાન, બજારોને શણગારવામાં આવે છે અને સીડીના આકારના પ્લેટફોર્મ પર ઢીંગલી, ઢીંગલી, ઘોડા વગેરે જેવી ઘણી મૂર્તિઓ સાથે પૂજા કરવામાં આવે છે.
- મહારાષ્ટ્રમાં આ દિવસે આયુદ્ધ ક્યાં જાય છે, આ દિવસે મહારાષ્ટ્રમાં પણ લોકો ઘરોમાં દીવો પ્રગટાવીને માતાની પૂજા કરે છે અને અષ્ટમી અને નવમીના રોજ ઉપવાસ કરે છે અને કાંચીકામાં 9 કન્યાઓને પ્રસાદ ચઢાવીને તેમના વ્રતનું સમાપન કરે છે.
આ પણ વાંચો: શીતળા સાતમ વિશે નિબંધ
નવરાત્રીની ઉજવણીની મુખ્ય વાર્તાઓ
મિત્રો, આપણે બધા જાણીએ છીએ કે આપણા દેશમાં ઉજવાતા તમામ તહેવારોની પાછળ ઘણી મુખ્ય અને પૌરાણિક કથાઓ રહેલી છે. તેમની પાસેથી શીખીને કે એ દિવસને યાદ કરીને આપણે ભારતભરમાં અનેક તહેવારો ઉજવીએ છીએ. નવરાત્રિની ઉજવણી પાછળ કેટલીક મહત્વની વાતો પણ છે જે તેની સાથે જોડાયેલી છે. જેમાં સૌથી પ્રચલિત કથા મહિષાસુર નામના રાક્ષસ અને દેવીની હોવાનું માનવામાં આવે છે.
પૌરાણિક કથાઓ અનુસાર મહિષાસુર નામનો એક રાક્ષસ રહેતો હતો. જેમણે અથાક અને કઠિન તપસ્યા પછી બ્રહ્માજીને પ્રસન્ન કરી અમર બનવાનું વરદાન માંગ્યું. પણ દુનિયામાં જન્મેલા દરેક જીવે એક દિવસ તેને છોડી દેવો જ છે, તેથી તેને આ વરદાન મળ્યું નથી. બદલામાં, અજેય બનવાનું વરદાન માંગીને, તેણે માંગ કરી કે ન તો કોઈ ભગવાન કે અન્ય કોઈ પ્રાણી તેને હરાવી શકે, જો કોઈ તેને હરાવી શકે, તો તે ફક્ત એક સ્ત્રી હોવી જોઈએ, જેનું વરદાન બ્રહ્માજીએ તેમને આપ્યું હતું.
વરદાન મેળવ્યા પછી, તેણે દેવતાઓ પર હુમલો કર્યો અને તેમની પાસેથી તેમનું રાજ્ય અને સત્તા છીનવી લીધી, તેણે તમામ જીવોને ત્રાસ આપવાનું શરૂ કર્યું. અને તેણે આ બ્રહ્માજીના વરદાનને લીધે કર્યું. જેના કારણે કોઈ તેનો સામનો કરી શક્યું ન હતું. વરદાનમાં માંગેલા વરદાનના અહંકારમાં તેણે પોતાનો અત્યાચાર ચાલુ રાખ્યો અને તે જ સમયે તે પોતાને અમર માનવા લાગ્યો. તેનો વિચાર હતો કે એક ગરીબ સ્ત્રી તેને કેવી રીતે હરાવી શકશે. આમ બીજું કોઈ તેને પડકારી શકે તેવી સ્થિતિમાં નહોતું. આવી સ્થિતિ જોઈને બધા દેવતાઓએ માતાને આહ્વાન કર્યું અને રાક્ષસનો અંત લાવવાની ઈચ્છા કરી. જે પછી મા દુર્ગાએ નવ દિવસ સુધી મહિષાસુર સાથે યુદ્ધ કર્યું અને દેવતાઓ અને અન્ય તમામ જીવોને તેના અત્યાચારોથી મુક્ત કર્યા, ત્યાર બાદ આજ સુધી આપણે આ દિવસને નવરાત્રી તરીકે ઉજવીએ છીએ.
અન્ય એક દંતકથા અનુસાર, નવરાત્રિ ઉજવવાનું એક કારણ એ પણ માનવામાં આવે છે કે રામાયણના સમયમાં રાવણ દ્વારા સીતાનું અપહરણ કર્યા પછી, રાવણ સાથે યુદ્ધ કરતા પહેલા, ભગવાન શ્રી રામે 9 દિવસ સુધી માતા દુર્ગાની પૂજા કરી હતી. બલિદાન આપ્યું હતું. યુદ્ધ પહેલા માતાના આશીર્વાદ મેળવવા માટે આ હવન કરવામાં આવ્યો હતો. જે બાદ 10માં દિવસે રામ દ્વારા રાવણનો વધ કરવામાં આવ્યો હતો. ત્યારથી, નવરાત્રિના નવ દિવસ પૂરા થયા પછી, આપણે આ દિવસને દર વર્ષે રામલીલાનું આયોજન કરીને દશેરાના દિવસે રાવણના પૂતળાનું દહન કરીને, અનિષ્ટ પર સારાની જીત તરીકે ખૂબ જ ધામધૂમથી ઉજવીએ છીએ.
આ પણ વાંચો:
નવરાત્રી સંબંધિત પ્રશ્ન અને જવાબ – FAQs
નવરાત્રી ક્યારે છે? (2022)
શારદીય નવરાત્રી 26 સપ્ટેમ્બર 2022થી શરૂ થશે અને 05 ઓક્ટોબર 2022 સુધી ચાલશે.
નવરાત્રી શા માટે ઉજવવામાં આવે છે?
નવરાત્રિમાં આદિશક્તિના તમામ દેવી સ્વરૂપોની પૂજા કરવાની જોગવાઈ છે. આમ કરવાથી, દેવી ભક્તોને સંપત્તિ અને સૌભાગ્ય પ્રદાન કરે છે, જેના માટે દરેક વ્યક્તિ ખાસ કરીને આ દિવસોમાં દેવીની પૂજા કરે છે. તેની પાછળ વિવિધ માન્યતાઓ અને કથાઓ છે. જેમાં દેવી અને મહિષાસુરની કથા આવે છે. આ સાથે રામ અને રાવણના યુદ્ધ સાથે જોડાયેલી એક વાર્તા પણ છે, જે અનિષ્ટ પર સારાની જીતનું પ્રતીક છે. વધુ જાણવા માટે સંપૂર્ણ લેખ વાંચો.