હર ઘર તિરંગા અભિયાન: ભારતની આઝાદીના 75મા વર્ષ પહેલા, વડાપ્રધાન મોદી (PM મોદી) એ આઝાદીના અમૃત મહોત્સવ હેઠળ હર ઘર તિરંગા અભિયાન શરૂ કરી છે. આ અભિયાન આજથી(13 ઓગષ્ટ) શરૂ થયું છે અને સોમવાર એટલે કે 15 ઓગસ્ટ સુધી ચાલશે. આ અભિયાન હેઠળ પીએમ મોદીએ લોકોને વિનંતી કરી છે કે તેઓ ભારતની આઝાદીની 75મી વર્ષગાંઠની ઉજવણી માટે તેમના ઘરે ત્રિરંગો લહેરાવે. આવી સ્થિતિમાં રાષ્ટ્રધ્વજ ફરકાવવાના નિયમોને જાણવું પણ જરૂરી છે.
ભારતીય ધ્વજ સંહિતા અનુસાર, તિરંગાની ગરિમા અને સન્માનનો અનાદર કર્યા વિના તમામ પ્રસંગોએ તમામ સ્થળોએ ત્રિરંગો લહેરાવી શકાય છે. કોડ જણાવે છે કે ધ્વજ કોઈપણ આકારનો હોઈ શકે છે, પરંતુ તેની લંબાઈ અને ઊંચાઈનો ગુણોત્તર લંબચોરસ આકારમાં 3:2 હોવો જોઈએ. ફ્લેગ કોડ ઓફ ઈન્ડિયા અનુસાર, અગાઉ રાષ્ટ્રધ્વજ સૂર્યાસ્ત પછી જ ફરકાવવો જોઈએ, પરંતુ હવે આ નિયમ રદ કરવામાં આવ્યો છે. ત્રિરંગો હવે દેશના કોઈપણ વ્યક્તિના ઘરે દિવસના કોઈપણ સમયે, 24 કલાક પ્રદર્શિત કરી શકાશે.
તિરંગો ફરકાવતા પહેલા આ વાતોનું ધ્યાન રાખો
ન્યુ ટેસ્ટામેન્ટમાં કહેવામાં આવ્યું છે કે ત્રિરંગો દિવસ-રાત લહેરાવી શકાય છે. જો કે, રાષ્ટ્રધ્વજ ફરકાવનાર વ્યક્તિએ એ સુનિશ્ચિત કરવું જરૂરી છે કે ધ્વજ ઊંધો લહેરાતો નથી એટલે કે ધ્વજની ભગવા બાજુ ઉપર રહેવી જોઈએ. ઉપરાંત તમે જે ધ્વજ ફરકાવો છો તેમાં ક્ષતિગ્રસ્ત ત્રિરંગો દર્શાવવો જોઈએ નહીં અને તે જમીન અથવા પાણીને સ્પર્શવો જોઈએ નહીં. રાષ્ટ્રધ્વજને કોઈપણ રીતે નુકસાન ન થવું જોઈએ.
રાષ્ટ્રધ્વજને નુકસાન થાય તો શું કરવું?
જો રાષ્ટ્રધ્વજને નુકસાન થાય તો તેની ગરિમાને ઠેસ ન પહોંચે તે રીતે તેનો નિકાલ કરવો જોઈએ. ભારતીય ધ્વજ સંહિતા સૂચવે છે કે તેને બાળીને સંપૂર્ણપણે ખાનગી રીતે નિકાલ કરવો જોઈએ અને જો તે કાગળનું બનેલું હોય તો ખાતરી કરો કે તેને જમીન પર છોડી દેવામાં ન આવે. જો નુકસાન થાય છે, તો ત્રિરંગાની ગરિમાને ધ્યાનમાં રાખીને તેનો સંપૂર્ણ ગુપ્તતા સાથે નિકાલ કરવો જોઈએ.
તમામ પ્રસંગોએ ત્રિરંગો ફરકાવી શકાય છે
નાગરિક, ખાનગી સંસ્થા અથવા શૈક્ષણિક સંસ્થા તમામ દિવસો અને પ્રસંગોએ રાષ્ટ્રધ્વજ ફરકાવી શકે છે. ધ્વજ પ્રદર્શનના સમય પર કોઈ પ્રતિબંધ નથી. સરકારે ફ્લેગ કોડ ઓફ ઈન્ડિયામાં સુધારો કર્યો છે જેથી કરીને દિવસ-રાત ખુલ્લામાં અને અલગ-અલગ ઘરો કે ઈમારતોમાં ત્રિરંગો પ્રદર્શિત કરી શકાય. અગાઉ ભારતીયોને માત્ર અમુક પ્રસંગોએ જ તેમનો રાષ્ટ્રધ્વજ ફરકાવવાની છૂટ હતી, પરંતુ ઉદ્યોગપતિ નવીન જિંદાલ દ્વારા એક દાયકા લાંબી કાનૂની લડાઈ બાદ આ નિયમ બદલાઈ ગયો.
23 જાન્યુઆરી 2004 ના રોજ ભારતની સર્વોચ્ચ અદાલતે એક સીમાચિહ્નરૂપ ચુકાદામાં જાહેર કર્યું હતું કે ભારતના બંધારણની કલમ 19(1)(a) ના અર્થમાં ગૌરવ અને સન્માન સાથે મુક્તપણે રાષ્ટ્રધ્વજ ફરકાવવાનો મૂળભૂત અધિકાર છે. ફ્લેગ કોડ ઓફ ઈન્ડિયામાં પ્રથમ વખત ગયા વર્ષે ડિસેમ્બરમાં સુધારો કરવામાં આવ્યો હતો. જેમાં કપાસ, ઊન, રેશમ અને ખાદી ઉપરાંત હાથથી કાંતેલા, વણેલા અને મશીનથી બનેલા ધ્વજ બનાવવા માટે પોલિએસ્ટરનો ઉપયોગ કરવાની છૂટ આપવામાં આવી હતી.
આ પણ વાંચો:
રાષ્ટ્રધ્વજ ફાટી જાય તો શું કરવું?